بیماری اختلال حرکت دوره ای اندام (Periodic Limb Movement Disorders - PLMD) با اسپاسم یا پرش مکرر پاها درخواب همراه است و تنها اختلال حرکتی است که فقط در هنگام خواب روی می دهد، به همین علت گاهی اختلال حرکت دوره ای اندام در طی خواب (Periodic Limb Movement During Sleep - PLMS) نیز نامیده می شود.

این بیماری به این علت که باعث افت کیفیت خواب می شود و خواب آلودگی افراطی در طی روز را به دنبال دارد، به عنوان یکی از اختلالات خواب محسوب می شود. PLMS ممکن است با دیگر اختلالات خواب همراه باشد. اغلب این بیماری با سندرم پای بیقرار (RLS) مرتبط دانسته می شود؛ ولی باید توجه داشت که این دو بیماری ، دو اختلال مجزا از یکدیگر محسوب می شوند. سندرم پای بیقرار اختلالی است که در آن احساسات ناخوشایندی در پاها (و گاه بازوها) ایجاد می شود و تمایل و اصرار غیر قابل کنترلی برای حرکت دادن پاها به جهت تسکین این ناراحتی در فرد به وجود می آید. حداقل 80% ‌از افراد مبتلا به سندرم پای بیقرار ‌از PLMS ‌ نیز رنج می برند؛ ولی برعکس این موضوع درست نیست.

PLMD می تواند در هر سنی ایجاد شود؛ ولی مشابه اکثر اختلالات خواب، این بیماری نیز در افراد میانسال و سالمند شیوع بیشتری دارد.

عوامل ایجاد کننده

این بیماری به 2 نوع اولیه و ثانویه تقسیم بندی می شود. نوع ثانویه این بیماری تحت تاثیر یک مشکل بالینی دیگر در فرد ایجاد می شود. درحالی که نوع اولیه آن، بدون هیچ علت مشخصی فرد را مبتلا می کند. گاهی ناهنجاری هایی که سبب اختلال در تنظیمات مسیر عصبی از مغز تا اندام ها می شوند را به عنوان عوامل ایجاد کننده ی این بیماری می شناسند ولی طبیعت و ماهیت این ناهنجاری ها ناشناخته باقی مانده است.

بیماری های زمینه ی ایجاد کننده ی PLMD ثانویه شامل موارد زیر می باشند. بسیاری از این بیماری ها باعث ایجاد RLS نیز می شوند:

• دیابت قندی
• تومورهای طناب نخاعی
• کمبود آهن
• آنمی
• نارکولپسی
• اورمی (uremia) – تجمع مواد زاید در خون به علت عملکرد ضعیف کلیه

نشانه ها

شایع ترین نشانه ای که توسط افراد مبتلا به PLMS گزارش می شود،‌ حرکات اندام ها نیست؛ بلکه خواب ضعیف شبانه و خواب آلودگی افراطی در طی روز است. بسیاری از افراد مبتلا به PLMD از حرکات پاهای خود آگاه نیستند. این حرکات ممکن است در یک یا هر دو پا دیده شوند. در این حرکات به طور معمول مفاصل زانو، ‌مچ پا و انگشت بزرگ پا خم می شوند. این حرکات از فرم آهسته تا شدید متغیر بوده و در فواصل 10 تا 60 ثانیه تکرار می شوند و در حدود 2 ثانیه به طول می انجامند.

تشخیص

همان طور که ذکر شد معمولا افراد مبتلا به PLMS از حرکات پاهای خود آگاه نیستند و شایع ترین نشانه ای که توسط آنها گزارش می شود خواب ضعیف شبانه و خواب آلودگی افراطی در طی روز است که در بسیاری از اختلالات دیگر خواب نیز دیده می شود. در معاینه توسط پزشک، ‌آزمایش های گوناگونی شامل تست های خونی (شمارش سلول های خونی ،‌میزان هموگلوبین ،‌آهن ، هورمون های تیروئیدی) و تست ادرار تجویز می شوند تا بیماری های  زمینه ای ایجاد کننده ی PLMD مثل آنمی را تشخیص دهند. PSG (پلی سومنوگرافی) تنها روش تشخیص قطعی است که ثابت می کند یک فرد مبتلا به PLMS است یا خیر. در این تست حرکت پاهای فرد در هنگام خواب ضبط و ثبت و ابتلا یا عدم ابتلای فرد به PLMS مشخص می شود.

درمان

راهکارهای درمانی موجود باعث درمان منشا بیماری نمی شوند و لیکن عوارض بیماری را کاهش می دهند.

داورهایی که برای درمان PLMS تجویز می شوند باعث کاهش حرکات پاها شده و یا به فرد کمک می کنند که با وجود حرکات پاهایش به خواب رود. لازم به ذکر است که بسیاری از داروهایی که برای درمان PLMS مورد استفاده قرار می گیرند، ‌به منظور درمان RLS نیز تجویز می شوند.

ازجمله این داروها می توان بنزودیازپین ها، ‌داروهای دوپامینرژیک، داروهای ضد تشنج و آگونیست های GABA را نام برد:

• بنزودیازپین ها، این داروها باعث سرکوب انقباضات عضلانی می شوند. همچنین مسکن بوده و به شما کمک می کنند با وجود حرکات پاهایتان به خواب روید. تاثیر کلونازپام درکاهش تعداد حرکات دوره ای اندام درطی خواب تایید شده است . این دارو یکی از متداولترین داروها برای درمان PLMS است.
• داروهای دوپامینرژیک، این داروها باعث افزایش یک انتقال دهنده ی عصبی به نام دوپامین می شوند که در تنظیمات حرکات عضلانی نقش بارزی را برعهده دارد. این داروها در بعضی از افراد باعث بهبود وضعیت بیماری می شوند ولی در بعضی دیگر تاثیر خاصی ندارند. Levedopa     و Sinemet ازجمله این داروها می باشند.
• داروهای ضدتشنج، این داروها باعث کاهش انقباضات عضلانی دربعضی از افراد می شوند. Gabapentin از این خانواده است.
• آگونیست های GABA ،‌ این داروها از ترشح انتقال دهنده عصبی مسئول تحریک انقباضات عضلانی جلوگیری می کنند. از این خانواده، می توان Baclofen را نام برد.